Rezygnacja z zamówienia a prawo do odliczenia VAT z otrzymanej faktury

Na początku marca 2022 r. zrezygnowaliśmy z prenumeraty czasopisma obejmującej drugi kwartał 2022 r. Sprzedawca mimo to wystawił nam fakturę. Otrzymaliśmy ją pod koniec marca, a na początku kwietnia dokonaliśmy jednak zapłaty należności. Czy w związku z tym przysługuje nam prawo do odliczenia podatku naliczonego? Kontrahent poinformował nas, że fakturę korygującą wystawi dopiero po zakończeniu kwartału.

Podstawowa zasada regulująca prawo do odliczenia podatku naliczonego wynika z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie z jego brzmieniem, podatnikowi prowadzącemu działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim nabywane przez niego towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Należy jednak pamiętać, iż zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a) ustawy o VAT nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane - w części dotyczącej tych czynności. W przedstawionym przez Czytelnika stanie faktycznym rezygnacja z prenumeraty czasopisma nastąpiła w marcu br. Sprzedawca wystawiając fakturę posiadał zatem wiedzę, iż do wykonania czynności opodatkowanej nie dojdzie. Wystawienie faktury w takich okolicznościach było zatem bezzasadne. Nabywca w rzeczywistości nie nabył żadnego towaru ani usługi. Ponadto, w opinii redakcji, nie została również spełniona przesłanka wynikająca z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Jeżeli bowiem podatnik zrezygnował z danego zamówienia, nie mógł jednocześnie wykazywać zamiaru wykorzystania przedmiotowego towaru lub usługi do czynności opodatkowanych podatkiem VAT.

Warto dodać, że prawo do odliczenia powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy, ale nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę.

W przypadku dostawy książek drukowanych (CN ex 4901 10 00, 4901 91 00, ex 4901 99 00 i 4903 00 00) - z wyłączeniem map i ulotek - oraz gazet, czasopism i magazynów, drukowanych (CN 4902), z wyjątkiem dostaw towarów, o których mowa w art. 7a ust. 1 i 2, dokonywanych na rzecz podatnika ułatwiającego dostawy towarów oraz przez tego podatnika, obowiązek podatkowy powstaje w dacie wystawienia faktury. Fakturę wystawia się nie później niż 60. dnia od dnia wydania towarów, a gdy umowa przewiduje rozliczenie zwrotów wydawnictw, fakturę wystawia się nie później niż 120. dnia od pierwszego dnia wydania towarów. Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty. Faktury nie mogą być wystawione wcześniej niż 60. dnia przed dokonaniem dostawy towaru lub otrzymaniem, przed dokonaniem dostawy towaru całości lub części zapłaty.

Jeżeli jednak mowa byłaby o prenumeracie w wersji on-line, to na gruncie podatku VAT, taka prenumerata jest traktowana jak usługa elektroniczna. W myśl art. 19a ust. 1 ustawy o VAT obowiązek podatkowy powstaje w dacie wykonania usługi, przez co rozumie się moment udostępnienia czasopisma. Ewentualna zapłata (zaliczka) przed wykonaniem usługi również rodzi obowiązek podatkowy w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 7 marca 2014 r., sygn. akt I FSK 503/13, uwzględniając orzecznictwo TSUE, stwierdził jednak, że: "(...) dla uznania wpłaconej kwoty, jako zaliczki na poczet wykonanych usług (...) istotnym jest, aby przyszłe świadczenie było określone w sposób jednoznaczny co do rodzaju towaru bądź usługi, tzn. w sposób umożliwiający ich identyfikację, a dodatkowo, że strony tego świadczenia, w momencie wpłaty zaliczki, nie mają woli dokonywania jego zmian w przyszłości (...)".

Nie można uznać za zaliczkę kwoty, która została przekazana kontrahentowi w kwietniu 2022 r. W rzeczywistości nie występuje świadczenie wzajemne, z którym tę wpłatę można powiązać, gdyż wcześniej, tj w marcu doszło do rezygnacji z prenumeraty. W związku z powyższym dokonanie zapłaty nie skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego u sprzedawcy. Tym samym nie zostaną spełnione warunki niezbędne do powstania prawa do odliczenia VAT u nabywcy.

Reasumując

Zdaniem redakcji Czytelnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego z otrzymanej faktury. Z uwagi na rezygnację z zamówionej prenumeraty, po stronie sprzedawcy nie powstał obowiązek podatkowy z tytułu otrzymanej wpłaty, bowiem nie doszło do wykonania czynności podlegającej opodatkowaniu VAT.