Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 17 (844) z dnia 10.06.2014

Odliczenie VAT od zakupów dokonanych od nieuczciwego kontrahenta - postanowienie TSUE

(postanowienie TSUE z 6 lutego 2014 r., w sprawie C-33/13)

Podatnik świadczył usługi transportowe. Kupował paliwo od spółki i z faktur zakupu odliczał VAT. Organy podatkowe nie kwestionowały faktycznych zakupów dokonanych przez podatnika ani ich związku z wykonywanymi usługami transportowymi. Odmówiły jednak prawa do odliczenia, gdyż uznały, że zakwestionowane faktury nie odzwierciedlały rzeczywistych zdarzeń gospodarczych. Spółka (sprzedawca) była bowiem zaangażowana w proceder handlu nielegalnym paliwem i pełniła rolę firmanta. Spółka ta nie kupowała paliwa, a tym samym nie mogła go odsprzedawać dalej innym przedsiębiorcom.

Na skutek złożenia pytania prejudycjalnego przez WSA w Łodzi sprawa trafiła to TSUE. Trybunał miał odpowiedzieć m.in. na pytanie, czy przepisy Dyrektywy sprzeciwiają się odliczaniu podatku z faktury wystawionej przez osobę, która jedynie firmowała sprzedaż towaru dokonaną przez inny podmiot, bez wykazania, że nabywca wiedział lub na podstawie obiektywnych okoliczności mógł przewidzieć, że transakcja, w której uczestniczy, wiąże się z przestępstwem lub innymi nieprawidłowościami, jakich dopuścił się wystawca faktury lub podmiot z nim współdziałający.

Z postanowienia TSUE wynika, że nie można kwestionować prawa do odliczenia VAT tylko z tego względu, że kontrahent okazał się nieuczciwy. Konieczne jest ustalenie - na podstawie obiektywnych przesłanek - że nabywca wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcja wiąże się z oszustwem. Nie można jednak na nabywcę nakładać obowiązku każdorazowego sprawdzania kontrahenta - to nie jest bowiem jego rolą. Jeżeli jednak istnieją przesłanki, by podejrzewać istnienie nieprawidłowości lub przestępstwa, przezorny przedsiębiorca powinien, zależnie od okoliczności konkretnego wypadku, zasięgnąć informacji na temat podmiotu, u którego zamierza nabyć towary lub usługi, w celu upewnienia się co do jego wiarygodności. Organy podatkowe nie mogą jednak wymagać, aby podatnik zamierzający skorzystać z prawa do odliczenia VAT badał, czy wystawca faktury dysponuje towarami będącymi przedmiotem transakcji i jest w stanie je dostarczyć oraz czy wywiązuje się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku VAT. Ostatecznie TSUE uznał:

"(…) Szóstą dyrektywę Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. (…) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się ona temu, aby podatnikowi odmówiono prawa do odliczenia podatku od wartości dodanej należnego lub zapłaconego z tytułu towarów otrzymanych przez niego, na tej podstawie, iż biorąc pod uwagę przestępstwa lub nieprawidłowości, jakich dopuścił się wystawca faktury dotyczącej tej dostawy, uznaje się, że nie została ona rzeczywiście dokonana przez rzeczonego wystawcę, chyba że zostanie wykazane na podstawie obiektywnych przesłanek - bez wymagania od podatnika podejmowania czynności sprawdzających, które nie są jego zadaniem - iż podatnik ten wiedział lub powinien był wiedzieć, że wskazana dostawa wiąże się z przestępstwem w dziedzinie podatku od wartości dodanej, co ustalić powinien sąd odsyłający."

Od redakcji:

Podobne wnioski można było wysnuć także z wcześniejszych wyroków TSUE. Podobnie uznają także niektóre polskie sądy (por. np. wyrok NSA z 26 czerwca 2012 r., sygn. akt I FSK 1200/11 czy wyrok WSA w Poznaniu z 14 listopada 2011 r., sygn. akt I SA/Po 821/12 - orzeczenie prawomocne). Nie oznacza to jednak, że podatnicy mogą bez żadnych obaw odliczać VAT z faktur wystawionych przez nieuczciwych kontrahentów. Na pewno warto podjąć działania zmierzające do upewnienia się, że nie uczestniczą w oszustwie - zwłaszcza w transakcjach, w których najczęściej dochodzi do wyłudzenia podatku (dotyczy zakupu paliwa czy złomu). Trzeba też mieć na uwadze, że organy podatkowe na pewno będą skrupulatnie badać, na jakich warunkach doszło do transakcji i czy faktycznie nabywca nie mógł wiedzieć, że uczestniczy w oszustwie.