Poradnik VAT nr 21 (381) z dnia 10.11.2014

Jak i kiedy odliczyć VAT od wydatków poniesionych przed rozpoczęciem działalności gospodarczej?

1. Rejestracja jako warunek odliczenia VAT naliczonego

Jednym z podstawowych praw przysługujących podatnikom VAT jest prawo do odliczenia podatku naliczonego od zakupów towarów i usług służących czynnościom opodatkowanym podatkiem VAT. Prawo to jednak, zgodnie z art. 88 ust. 4 ustawy o VAT, przysługuje podmiotom zarejestrowanym jako podatnicy VAT czynni. Aby zatem podatnik VAT mógł odliczyć VAT naliczony od nabytych towarów i usług musi być podmiotem zarejestrowanym na potrzeby podatku VAT.

Rejestracja polega na złożeniu we właściwym urzędzie skarbowym formularza VAT-R, którego wzór określony został w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 kwietnia 2004 r. w sprawie wzorów dokumentów związanych z rejestracją podatników w zakresie podatku od towarów i usług (Dz U. nr 55, poz. 539 ze zm.).

Problemem wielu podatników VAT jest termin dokonania rejestracji, zwłaszcza w aspekcie możliwości skorzystania z prawa do odliczenia podatku naliczonego od zakupów dokonanych jeszcze przed rozpoczęciem działalności gospodarczej. Przepisy ustawy o VAT – choć wskazują, że odliczenie przysługuje podatnikom zarejestrowanym jako podatnicy VAT czynni – nie pozbawiają jednak podatników prawa do odliczenia VAT naliczonego od zakupów dokonanych przed rejestracją, o ile zakupione towary i usługi będą wykorzystywane do bieżącej lub przyszłej działalności opodatkowanej.

Warunkiem odliczenia podatku naliczonego od zakupów dokonanych przed rejestracją jest to, aby zakupione przez podatnika towary czy usługi były wykorzystywane do działalności opodatkowanej. Wykorzystanie to nie musi być bieżące, może dotyczyć czynności, które mają być wykonane w przyszłości. Mimo to, aby móc skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego, podatnik musi – jak wskazano – dopełnić formalnego obowiązku rejestracji na potrzeby podatku VAT.

2. Termin odliczenia VAT od zakupów dokonanych przed rejestracją

Zgodnie z ogólną regułą określoną w art. 86 ust. 10 ustawy o VAT, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy. W art. 86 ust. 10b pkt 1 wskazano, że prawo do odliczenia VAT naliczonego powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny. Zatem co do zasady, odliczenia VAT naliczonego dokonuje się w okresie rozliczeniowym, w którym spełnione są łącznie dwa warunki:

1) w odniesieniu do zakupionych towarów czy usług powstał obowiązek podatkowy w VAT oraz

2) podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny, potwierdzający zakup.

Na podstawie art. 86 ust. 11 ustawy o VAT podatek naliczony nieodliczony w powyżej określonym terminie można także odliczyć w jednym z dwóch kolejnych okresów rozliczeniowych.

Problem prawidłowego terminu odliczenia VAT pojawia się w sytuacji, gdy podatnik ponosił wydatki związane z przyszłą opodatkowaną działalnością gospodarczą wiele miesięcy przed jej rozpoczęciem, czyli gdy dla danych faktur ustawowy termin odliczenia VAT już minął. W tej sytuacji, sposobem na "odzyskanie" podatku może być zaznaczenie w zgłoszeniu VAT-R właściwego okresu, za który podatnik złoży pierwszą deklarację VAT (poz. 55 i 56 – jeżeli podatnik wybrał rozliczenie kwartalne, lub poz. 57 i 58 – jeżeli podatnik wybrał rozliczenie miesięczne). Powinien to być okres, w którym można skorzystać z odliczenia VAT z danych faktur. Takie postępowanie powoduje jednak konieczność złożenia przez podatnika "zaległych" deklaracji VAT.

Organy podatkowe akceptują przedstawione wyżej rozwiązanie, czego dowodem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 19 marca 2013 r., nr IPPP2/443-35/13-2/KOM. Zdaniem organów podatkowych, podatnik sam decyduje – poprzez odpowiednie wypełnienie formularza VAT-R – za który miesiąc złoży po raz pierwszy deklarację VAT. Jeżeli chce skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego od zakupów dokonanych przed rejestracją, musi w zgłoszeniu rejestracyjnym wskazać okres, za który złoży pierwszą deklarację – zgodny z brzmieniem art. 86 ust. 10 i 10b ustawy o VAT.

Warto dodać, że podatnik, który chce uniknąć składania "zaległych" deklaracji VAT, powinien przeanalizować, czy nie wybrać rozliczania kwartalnego podatku VAT. Wówczas bowiem czas, w którym mógłby on skorzystać z prawa do odliczenia znacząco się wydłuża.

Uwaga

Podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego od zakupów dokonanych przed rejestracją, pod warunkiem, że w okresie, kiedy składana jest deklaracja VAT jest już zarejestrowany na potrzeby rozliczania tego podatku. Status danego podmiotu jako podatnika VAT jest kategorią obiektywną i jest on niezależny od dokonania rejestracji dla potrzeb tego podatku.

3. Zwrot bezpośredni w przypadku zakupów na poczet przyszłej działalności opodatkowanej

Złożenie przez podatnika deklaracji VAT za okres, w którym nie wykonywał jeszcze czynności opodatkowanych podatkiem VAT skutkuje tym, że po stronie podatku należnego nie wykazuje on w deklaracji żadnych wartości. Podatnicy mają zatem wątpliwości, czy wykazany podatek naliczony od zakupów dokonanych na poczet planowanej działalności opodatkowanej pozwala na wykazanie kwoty podatku naliczonego do zwrotu bezpośredniego – na rachunek bankowy podatnika.

Warto podkreślić, że przepis art. 87 ustawy o VAT, regulujący zasady dokonywania zwrotu bezpośredniego, nie zabrania podatnikom ubiegania się o zwrot podatku naliczonego w przypadku braku w danym okresie rozliczeniowym czynności opodatkowanych. Jedynym ograniczeniem w tym zakresie – przewidzianym w art. 87 ust. 5a ustawy o VAT – jest wydłużony do 180 dni termin zwrotu.

Wprawdzie na pisemny wniosek podatnika urząd skarbowy dokona zwrotu VAT w terminie 60 dni, lecz warunkiem będzie złożenie zabezpieczenia majątkowego.

Zabezpieczenie składane jest w wysokości odpowiadającej kwocie wnioskowanego zwrotu w formie:

1) gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej;

2) poręczenia banku;

3) weksla z poręczeniem wekslowym banku;

4) czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku;

5) papierów wartościowych na okaziciela o określonym terminie wykupu wyemitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, bankowych papierów wartościowych i listów zastawnych o określonym terminie wykupu, wyemitowanych we własnym imieniu i na własny rachunek przez podmiot mogący być gwarantem lub poręczycielem zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej.

Jeżeli wniosek wraz z zabezpieczeniem zostanie złożony na 13 dni przed upływem terminu zwrotu, lub później – zwrotu dokonuje się w terminie 14 dni od dnia złożenia tego zabezpieczenia.